Τοπικά Κινήματα και Οικολογία

(άρθρο δημοσιευμενο περί το 2010 σε ιστοσελίδα πολιτικού προβληματισμού που δεν υπάρχει πλέον)
 

Στην εποχή των οξυμένων περιβαλλοντικών προβλημάτων το φαινόμενο της κοινωνικής κινητοποίησης για την υπεράσπιση ενός κοινόχρηστου χώρου, για την αντίθεση σε κάποιο μεγάλο ή μικρότερο έργο και γενικότερα για την διεκδίκηση μιας συγκεκριμένης χρήσης ενός χώρου γίνεται ολοένα και πιο συχνό.

 Αυτές οι περιβαλλοντικές κινητοποιήσεις έχουν γίνει αφορμή για να τεθεί υπό αμφισβήτηση στην κοινωνία μας η έννοια του « δημοσίου συμφέροντος  ». Κάποτε τα πράγματα ήταν πιο απλά. Για παράδειγμα ένα υδραγωγείο ήταν έργο για το κοινό καλό.  Σήμερα ως « δημόσιο συμφέρον » μπορεί να θεωρηθεί ένας αυτοκινητόδρομος, ένα αεροδρόμιο, ένας χώρος υγειονομικής ταφής, ένα αιολικό πάρκο ή ακόμα και ένα βιομηχανικό πάρκο.

 Οι τοπικοί φορείς που αντιτίθενται στο έργο συχνά αντιμετωπίζονται από τους όποιους επενδυτές, σαν υπερασπιστές συγκεκριμένων “συντεχνιακών” συμφερόντων που αρνούνται να υποχωρήσουν μπροστά στο γενικότερο κοινωνικό αίτημα.  

Οι αγγλοσάξονες χρησιμοποιούν τον όρο «NIMBY» (Not In My Backyard), δηλαδή  “Oχι στο κατώφλι μου“ για να περιγράψουν τη φυσική και από αρχαιοτάτων χρόνων αντίδραση του πολίτη σε οποιαδήποτε αλλαγή. 

 Όμως δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι οι πολίτες απ οποιαδήποτε θέση κι αν βρίσκονται και οποιαδήποτε άποψη κι αν εκφράζουν έχουν σαν κίνητρο πάντοτε την ποιότητα ζωής τους με τον τρόπο που αυτοί την αντιλαμβάνονται. Οι περισσότερες τοπικές κινητοποιήσεις για την υπεράσπιση του περιβάλλοντος αποκτήσαν ευρύτερη αποδοχή από τις τοπικές κοινωνίες εξαιτίας αυτού του « φτηνού » συναισθήματος. Η πρώτη μεγάλη περιβαλλοντική κινητοποίηση στην Ελλάδα, ενάντια στο πυρηνικό εργοστάσιο της Καρύστου στα τέλη της δεκαετίας του 70 από εκεί άντλησε τη δύναμή της. Από την άλλη πλευρά τα έργα κοινής ωφελείας αποφασίζονται και εφαρμόζονται από μια κεντρική διοίκηση, χωρίς συχνά να γίνονται αντιληπτές οι τοπικές ιδιαιτερότητες.

 Σήμερα για έναν αριθμό έργων κοινής ωφελείας, πχ. αυτοκινητόδρομοι, βιομηχανικές εγκαταστάσεις έχει αμφισβητηθεί έντονα ή ίδια η αξία τους σαν τέτοια, εξ αιτία των μεγάλων περιβαλλοντικών επιπτώσεών τους.

Τα πράγματα είναι λιγότερο ξεκάθαρα για έργα περισσότερο “πράσινα” που ουκ ολίγες φορές έχουν γίνει αντικείμενο αντιπαράθεσης μεταξύ τοπικών κινημάτων ή και οικολογικών οργανώσεων. Χαρακτηριστικές τέτοιες περιπτώσεις αποτελούν οι κινητοποιήσεις ενάντια στην εγκατάσταση ανεμογεννητριών ή στην εγκατάσταση ΧΥΤΑ που χαρακτηρίζονται « NINBY » από πολλούς οικολόγους και θεωρούνται αναξιόπιστες.

 Όμως η πράσινη πολιτική δεν είναι μια μαγική λύση εφαρμόσιμη με τον ίδιο τρόπο σε κάθε τόπο και σε κάθε κοινωνία. Κι αυτό επειδή το περιβαλλοντικό κίνημα έχει ως αποστολή να εμπλέξει άμεσα το κοινό στη διαδικασία λήψης αποφάσεων. Απορρίπτει τις “κεκλεισμένες των θυρών” διαδικασίες που βασίζονται σε τεχνικές γνωμοδοτήσεις και τίθεται υπέρ της ευρείας δημοκρατικής συμμετοχής. Άλλωστε, οι περιβαλλοντικές αξίες στην πολιτική γίνονται κατανοητές, όταν οι κοινωνικές ομάδες συμμετέχουν στην πολιτική διαδικασία, διατυπώνοντας τις απόψεις τους. Έτσι, οι απόψεις των επιστημόνων ή των τεχνοκρατών, ή ακόμη και των «ειδικών» οικολόγων δεν είναι η φωνή της αλήθειας αλλά μια φωνή ανάμεσα στις άλλες. 

Επηρεασμένες από μια τέτοια λογική, οι στρατηγικές στον τομέα της χωροταξίας και του περιβάλλοντος που αναπτύσσονται για τη λεγόμενη (περιβαλλοντικά, κοινωνικά και οικονομικά) “βιώσιμη ανάπτυξη”, οφείλουν να δίνουν πολύ σημαντικό ρόλο στη διαδικασία της διαβούλευσης με την κοινωνία. Αυτό λοιπόν που πρέπει να γίνει κατανοητό είναι ότι δεν υπάρχει πράσινη πολιτική, χωρίς ευρύτερες και πιο συμμετοχικές μορφές διακυβέρνησης.